Van stikstofberekening tot vergunning: een juridisch-ecologische routekaart voor natuurbeschermingsrecht

1. Inventarisatie en intake

In een vroeg stadium dient te worden bepaald of het voorgenomen project stikstofdepositie kan veroorzaken op nabijgelegen Natura 2000-gebieden. Relevante emissiebronnen worden geïnventariseerd (bijvoorbeeld bouwmaterieel, verkeer, verwarming of productie-installaties) en er wordt een inschatting gemaakt van de relevante deposities en te toetsen gebieden. Deze fase is nodig voor het bepalen van het juiste juridische spoor (geen toets, Voortoets of Passende Beoordeling).

2. AERIUS-berekening

Vervolgens wordt met het door de overheid voorgeschreven rekeninstrument AERIUS Calculator bepaald of en in welke mate er sprake is van stikstofdepositie op stikstofgevoelige habitats. Indien AERIUS een waarde >0,00 mol N/ha/jr laat zien op een reeds overbelast hexagoon (de kaart van Nederland is in AERIUS opgedeeld in 'hexagonen', zeshoeken van elk één hectare groot), is een uitgebreidere ecologische onderbouwing vereist. De berekening dient in lijn te zijn met de actuele versie van AERIUS en moet voldoende worstcasescenario’s bevatten.

3. Voortoets en ecologische onderbouwing

Indien er sprake is van (beperkte) depositie, kan een Voortoets uitkomst bieden. Hierin wordt beoordeeld of significante effecten op voorhand kunnen worden uitgesloten op basis van objectieve ecologische gegevens. Deze toets moet gedetailleerd ingaan op de kenmerken en instandhoudingsdoelen van het betreffende Natura 2000-gebied, en onderbouwen waarom de stikstofdepositie geen schade veroorzaakt. Belangrijke databronnen zijn de NDFF, SOVON, habitatprofielen van LNV, beheerplannen en de kritische depositiewaarden (KDW’s). In lijn met de rechtspraak mogen verzachtende maatregelen in deze fase niet worden betrokken.

4. Passende Beoordeling en juridische toets

Indien significante effecten niet zijn uit te sluiten, moet een Passende Beoordeling worden opgesteld. In deze uitgebreide toets wordt beoordeeld of het project, eventueel na toepassing van mitigerende maatregelen, geen afbreuk doet aan de instandhoudingsdoelen van het Natura 2000-gebied. Hierbij spelen actuele rechtspraak en beleidsdocumenten een cruciale rol. Denk aan het additionaliteitsvereiste, de voorwaarden voor intern salderen en de eisen rond de referentiesituatie (zoals geformuleerd in de uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak op 18 december 2024 en de Greenpeace-uitspraak van 22 januari 2025).

5. Vergunningaanvraag en afstemming met bevoegde gezagen

Afhankelijk van de uitkomst van de toets moet een vergunning worden aangevraagd: ofwel een omgevingsvergunning met verklaring van geen bedenkingen (vvgb) van de provincie, ofwel een aparte vergunning voor Natura 2000-activiteiten. Belangrijk is de afstemming met provincie, gemeente en eventueel het waterschap. Een zorgvuldige en proactieve communicatie met het bevoegd gezag draagt bij aan een vlotte behandeling van de aanvraag en voorkomt misverstanden over de gehanteerde toetsingssystematiek.

Onze invulling van procesmanagement begint bij het startoverleg met de opdrachtgever en het in kaart brengen van planning, verantwoordelijkheden en betrokken partijen. We organiseren het proces vanaf eerste overleg tot en met de indiening van de aanvraag, zorgen voor tijdige afstemming met bevoegde gezagen, en bewaken de voortgang en kwaliteit van de inhoudelijke toetsing. Ook na indiening blijven we betrokken, bijvoorbeeld bij beantwoording van vragen, deelname aan overleggen en – indien nodig – het juridisch ondersteunen van de klant bij bezwaar- of beroepsprocedures. Zo zorgen we voor continuïteit en juridische houdbaarheid in elke fase van het vergunningentraject.

Bij stikstoftrajecten draait het niet alleen om inhoudelijke analyses, maar ook om het beheersen van de procedure. Embridge ziet proceduremanagement als het actief en integraal aansturen van alle stappen in de stikstoftoetsing, met oog voor inhoud, tijd, communicatie en besluitvorming. Dat begint bij het opstellen van een realistische planning en het helder definiëren van de benodigde stappen en betrokken partijen. Vervolgens zorgen wij voor een zorgvuldige afstemming tussen adviseurs, bevoegde gezagen, juristen en ecologen. Wij bewaken de voortgang van het traject, signaleren knelpunten en zorgen voor tijdige besluitvorming. Daarnaast zorgen we dat de informatievoorziening transparant is: de opdrachtgever weet wat wanneer nodig is, het bevoegd gezag ontvangt de juiste documenten op het juiste moment, en onze specialisten kunnen gefocust werken binnen duidelijke kaders. Door deze regie ontstaat rust in de procedure, blijven de inhoudelijke keuzes leidend, en kunnen projecten voortvarend en onderbouwd worden gerealiseerd.

Bij Embridge begeleiden we opdrachtgevers in elke stap van het stikstoftraject. Wij beschikken over een multidisciplinair team van ecologen, juristen en vergunningenspecialisten die:

• de AERIUS-berekening uitvoeren en interpreteren
• de ecologische Voortoets opstellen op basis van actuele gegevens
• Passende Beoordelingen opstellen die juridisch en inhoudelijk standhouden
• de vergunningstrategie bepalen en afstemmen met bevoegde gezagen
• opdrachtgevers actief informeren over de gevolgen van nieuwe rechtspraak

Onze werkwijze is praktisch, steeds juridisch correct en volgt een duidelijk stappenplan. Of het nu gaat om een woningbouwproject, logistieke uitbreiding of een duurzame energieontwikkeling: wij zorgen dat de stikstoftoets voor jouw project juridisch en ecologisch in balans is.